Przemoc w pytaniach i odpowiedziach

Co jest, a co jest nie przemocą?

Przemocą jest każde celowe działanie pomniejszające wartość ofiary – w jej oczach, w oczach jej otoczenia.

Czy bite przez nastoletnich synów matki są same sobie winne, gdyż źle wychowały dzieci?

Nie. Nic nie usprawiedliwia przemocy. Źródła przemocy nie są jednoznaczne. W każdym indywidualnym przypadku trudno jest jednoznacznie stwierdzić dlaczego ktoś stał się agresorem – geny?, negatywny wpływ rodziny?, osobowość?, złe wzorce ze środowiska?, moda na przemoc?, stres?, frustracja – niemożność uzyskania czegoś, na czym nam zależy?

Czy dzieci bite później same stosują przemoc?

Tak, jest to częste zjawisko. W Polsce 80% rodziców stosuje przemoc psychiczną wobec dzieci (wyzwiska, poniżanie, groźby, zakazy), 30% zaś – dotkliwe kary fizyczne, nie mając przy tym poczucia winy. Jedynie do około 12 roku życia dzieci otwarcie sprzeciwiają się przemocy używanej wobec nich przez opiekunów. Potem zaczynają ją akceptować i... stosować.

Kto jest Ofiarą, a kto Sprawcą?

Sprawcą jest strona silniejsza, zadająca różnorodny ból stronie słabszej.

Czy Ofiara ponosi odpowiedzialność za to, że jest bita, wyszydzana, pozbawiana środków do życia?

Nie. Nic nie usprawiedliwia przemocy.

Czy Ofiara może prowokować do przemocy?

Zdarzają się sytuacje, że Ofiara swoim zachowaniem może prowokować sprawcę do stosowania przemocy, ale nic nie usprawiedliwia stosowania przemocy – ani zdrada małżeńska, ani zaniedbywanie obowiązków domowych (sprzątanie, gotowanie), ani zły nastrój sprawcy, spowodowany np. kłopotami w pracy.

Czy nie jest oczywistym, że mąż, którego żona źle zajmuje się domem (nie sprząta, nie gotuje) „przywołuje ją do porządku” biciem i wyzwiskami?

Nie. Nic nie usprawiedliwia przemocy.

Czy mężowie, wobec których żony stosują przemoc psychiczną nie są sami sobie winni? Nie. Nic nie usprawiedliwia przemocy.

Czy zmuszanie do współżycia seksualnego przez współmałżonka w ogóle można uznać za gwałt?

Tak. Gwałty  w małżeństwie, w konkubinatach, na randkach zdarzają się.

Jakie są typowe przejawy przemocy psychicznej?

Osądzanie i krytyka. Sprawca osądza ofiarę. Jeżeli osoba doświadczająca przemocy przeciwstawia się krytyce i poniżaniu agresor wmawia jej, że stara się jej tylko "pomóc". W rzeczywistości sprawca wyraża w ten sposób swój brak akceptacji wobec ofiary.

Odmawianie komunikacji. Satysfakcjonujące związki wymagają wzajemnej komunikacji i empatii – wczuwania się w sytuację drugiej strony. Kiedy jeden partner wstrzymuje informacje o swoich uczuciach wtedy więź w związku ulega osłabieniu. Kiedy sprawca odmawia wysłuchania ofiary, wtedy lekceważy jej przeżycia i izoluje.

Trywiazlizowanie. Próba zmniejszenia znaczenia wydarzeń w pozornie uczciwy i szczery sposób. Pozorna uczciwość powoduje, że trudno jest się zorientować, co się naprawdę dzieje. Ofiara  wierząc w tą uczciwość, myśli, że sama niejasno się wyraziła i, że przez nią sytuacja przemocy wygląda tak rażąco, że gdyby nie niejasność jej wypowiedzi to nic by się złego nie stało.

Umniejszanie znaczenia. Jedna z najbardziej destrukcyjnych form przemocy psychicznej. Umniejszanie znaczenia wydarzeń. Sprawca zaprzecza temu, jak ofiara widzi daną sytuację. Zaprzecza, że przemoc to przemoc, mówi: „Biłem Cię? Cóż pijany byłem, żyjesz...”.  Sprawca może też umniejszać osiągnięcia ofiary, jej pracę zawodową,  ambicje życiowe.

Grożenie. Klasyczna forma przemocy psychicznej. Sprawca manipuluje ofiarą poprzez straszenie rzeczami, których ona najbardziej się boi. Sprawca często straszy tym, czego sam się boi. Poprzez analizę gróźb możemy poznać jego największe lęki. 
Wyzwiska. Ciągle nazywanie kogoś "głupim", "osłem", "starym", "idiotką" ma dewastujący wpływ na poczucie własnej wartości, nawet wtedy gdy ofiara wie, że te wyzwiska nie są prawdą.

Subtelne osłabianie. Sprawca wycofuje swoje wsparcie emocjonalne, osłabia determinację i pewność siebie ofiary: "Ta twoja sukienka jest wyjątkowa, przypomina mi o mojej zmarłej babci".

Przemoc w formie żartów. Złośliwe komentarze mogą być maskowane przez humor, potrafią jednak bardzo boleć.

Oskarżanie, wmawianie i obwinianie. Sprawca stara się oskarżać partnera o uczynienie jakiegoś zła, czy nawet rzeczy, która nie miała miejsca. Sprawca wprost kłamie, wmawia Ofierze zachowania, które nie miały miejsca. Celem tego tak samo jak celem kierowania rozmową jest zmuszenie ofiary do przyjęcia postawy obronnej i wytrącenie jej z równowagi.

Zaprzeczanie. Sprawca zaprzecza wszystkiemu i poprawia wszystko, co robi i mówi ofiara. "Co Ty opowiadasz! Tak nie było". „Zosiu, jak zwykle bzdury mówisz”.

Rozkazywanie. Kiedy sprawca wydaje ofierze rozkazy to traktuje ją jak niewolnika, sługę, czy podwładnego. Rozkazywanie to w istocie mówienie partnerowi, że nie jest samodzielnym człowiekiem.

Źródło: A.Czokajło, J.Ruszewski „Jesteśmy z Tobą”; Suwałki 2006